Bioindykatory

... czyli co w trawie piszczy :)))

Bioindykatory (organizmy wskaźnikowe) - stanowią fundament bioindykacji. Ich obecność (nieobecność), a także reakcja, wskazują na działanie czynników ekologicznych, o określonym natężeniu lub wartości progowej. Zalicza się do nich zarówno pojedyncze osobniki, jak i populacje, fitocenozy, zoocenozy, biocenozy, ekosystemy i struktury krajobrazowe.

Istnieje wiele klasyfikacji bioindykatorów. Poniżej zaprezentowano najczęściej stosowane podziały:

- bioindykatory właściwe (sensitive indicator) - Reagują one na zmiany środowiskowe w sposób wizualny.
  Przejawem tego mogą być zmiany morfologiczne np. plamki na tytoniu wywołane ozonem.

- biomarkery - organizmy, które reagują na zmiany środowiska poprzez wewnętrzne zmiany w procesach

  biologicznych.

- akumulatory (accumalitive indicator) - Gromadzą one różne związki toksyczne (bez wyraźnych oznak

  zewnętrznych), których stężenie można określić analitycznie np. mech płonnik.

- fitowskaźniki (porosty, mchy, grzyby wyższe, rośliny naczyniowe);

- zoowskaźniki (bezkręgowce, kręgowce).

Podział ze względu na aktywność bioindykatorów w zajmowanej przestrzeni:

- panarealne - zachowują swoje właściwości indykacyjne  na całym obszarze swego występowania;

- strefowe - zachowują właściwości diagnostyczne w określonej strefie klimatycznej;

- regionalne - zachowują swoje właściwości wskaźnikowe tylko w określonym regionie geobotanicznym;

- lokalne - aktywność indykacyjna tylko na określonych obszarach.

Podział ze względu na wykorzystywanie bioindykatorów do oceny różnych elementów/składników/czynników środowiska:

- autoindykatory - ocena stanu i zmiany samego obiektu wskaźnikowego;

- pedoindykatory - ocena warunków glebowych i stopnia ich deformacji;

- hydroindykatory - ocena stanu czystości wód (w tym wskaźniki wód otwartych i podziemnych);

- termoindykatory - ocena zmian mikro- i makroklimatycznych;

- litoindykatory - określenie zmian w strukturach litosfery;

- chemoindykatory - określenie zmian chemicznych w środowisku przyrodniczym;

- sanoindykatory - ocena właściwości zdrowotnych naturalnych i wtórnych układów ekologicznych;

- indykatory krajobrazu - ocena procesu antropizacji krajobrazu.

Podział ze względu na widoczność reakcji:

- Indykatory biocenotyczne - reakcje widzialne gołym okiem na poziomie: osobniczym, populacyjnym, biocenotycznym i krajobrazowym;

- Indykatory biogeochemiczne - reakcje niewidzialne, ale możliwe do zmierzenia.

Podział na typy ze względu na funkcję organizmów bioindykacyjnych (M. J. Barker 1976):

- kontrolny - organizmy informujące, czułe np. ostrygi;

- odkrywający - gatunki domowe, czułe np. zając

- eksploatujący - konkurencja o korzyści i utrzymanie np. gatunki chwastów;

- akumulator - akumulujące substancje chemiczne np. porosty;

- organizmy testów laboratoryjnych - czułe, odpowiednie np. szczury.

Cechy bioindykatorów:

- większość wykazuje wąski zakres tolerancji ekologicznej (stenobionty);

- nie sprawiają trudności w identyfikacji;

- są dokładnie poznane pod względem systematycznym, morfologicznym, anatomicznym i fizjologicznym;

- są łatwe w monitorowaniu;

- umożliwiają jakościowe i ilościowe określenie warunków środowiska;

- pod wpływem zmian zachodzących w środowisku, dają odpowiedź biologiczną;

- reagują w sposób charakterystyczny - adekwatny do stopnia degradacji;

- ich reakcja cechuje się stałością i powtarzalnością;

- powinny to być organizmy pospolite;

- jednolite pod względem genetycznym;

- łatwe do masowej uprawy, bądź hodowli.