Rzeki
Makrofitowa Metoda Oceny Rzek (MMOR)
MMOR została opracowana na potrzeby monitoringu wód płynących w Polsce (2006 r.). Jej twórcą jest zespół pracowników Katedry Ekologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Makrofitowa Metoda Oceny Rzek opiera się na ewidentnej reakcji makrofitów na degradację, związaną
z zanieczyszczeniami troficznymi. Służy do oceny i klasyfikacji rzek, na potrzeby monitoringu wód płynących,
w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Powstała ona na bazie zagranicznych metod makrofitowych. Wykazuje duże podobieństwo w stosunku do systemu brytyjskiego (Mean Trophic Rank – MTR) i francuskiego (Indice Biologique Macrophytique en Riviére – IBMR). W trakcie opracowywania została przystosowana do warunków polskich. Jest na bieżąco weryfikowana
i udoskonalana.
Opis metody w pigułce :)
MMOR wykorzystuje właściwości indykacyjne roślin wodnych. Poszczególnym gatunkom przypisane są dwie liczby wskaźnikowe:
- liczba wartości wskaźnikowej (L) – odzwierciedla średni poziom trofii środowiska danego gatunku. Przyjmuje wartości
w przedziale od 1 (eutrofia) do 10 (oligotrofia);
- współczynnik wagowy (W) – jest miernikiem tolerancji ekologicznej gatunku. Przyjmuje wartości od 1 (niska wartość wskaźnikowa) do 3 (wysoka wartość wskaźnikowa).
Badania terenowe, wg powyższej metody, wykonuje się w okresie pełnej wegetacji (czerwiec - wrzesień). Wypełnia się formularz terenowy, rozpoczynające od uzupełniena informacji wstępnych takich jak nazwa cieku, data, czy godzina rozpoczęcia badań. Następnie przeprowadza się spis składu gatunkowego makrofitów, występujących na 100-metrowym odcinku rzeki (dwukrotne przejście). Jeżeli pozwalają na to względy bezpieczeństwa, wytypowany odcinek analizuje się na całej szerokości. W rzekach głębokich, bierze się pod uwagę jedynie połowę koryta. Dodatkowo, rejestruje się pokrycie wszystkich zaobserwowanych taksonów (zakorzenionych w wodzie), a mianowicie:
- roślin naczyniowych;
- mszaków;
- glonów strukturalnych.
Dla każdego gatunku określa się stopień pokrycia wg 9-cio stopniowej skali. Skład botaniczny uzupełnia się opisem warunków abiotycznych. Obejmuje on:
- wymiary koryta (głębokość i szerokość);
- substrat dna koryta;
- typ przepływu;
- modyfikacje koryta;
- zacienienie.
Definiuje się również ewentualne czynniki utrudniające badania takie jak: zmącenie wody, czy słabe oświetlenie. Na podstawie zaobserwowanych gatunków, ich liczb wskaźnikowych (Li, Wi) i pokrycia (Pi), wylicza się Makrofitowy Indeks Rzeczny (MIR) według wzoru:
Wyliczony wskaźnik MIR przyjmuje wartości od 10 (wody najbardziej zdegradowane) do 100 (najmniej zdegradowane). W celu określenia stanu ekologicznego wód płynących, korzysta się z zestawienia wartości granicznych tego indeksu dla makrofitowych typów rzek. Określono dla nich zakresy 5 klas stanu ekologicznego:
Na koniec badania wykonuje się szkic sytuacyjny (obejmuje on odcinek badawczy cieku z okolicznymi terenami
i elementami, które służą identyfikacji stanowiska). Warto również zgromadzić dokumentację fotograficzną.
Warunki uzyskania wyników wysokiej jakości:
1. Podstawowy system szkolenia (organizowany przez Katedrę Ekologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu):
- 1 stopień: 3-dniowy kurs (zapoznanie z zasadą metody w terenie i umiejętność rozpoznawania najważniejszych roślin naczyniowych);
- 2 stopień: 4-dniowy kurs (pomoc w rozpoznawaniu trudniejszych roślin, rozpoznawanie nowych gatunków roślin).
2. Szkolenie uzupełniające
3. Kontrola jakości badań terenowych - audyt w terenie
4. Weryfikacja baz danych - dodatkowa kontrola jakości badań terenowych
Literatura:
1. Pietruczuk K., Szoszkiewicz K. (2008): Ramowa Dyrektywa w praktyce. Makrofitowa Metoda Oceny Rzek
w monitoringu wód płynących w Wielkopolsce. Gospodarka Wodna nr 10: 408-410.
2. Szoszkiewicz K., Zbierska J., Jusik Sz., Zgoła T. (2008): Metoda oceny rzek oparta na makrofitach, realizowana
w Polsce na potrzeby Ramowej Dyrektywy Wodnej. Wiadomości meilioracyjne i łąkarskie. t. LI, nr 4 (419): 163-165.
3. Szoszkiewicz K., Zbierska J., Jusik Sz., Zgoła T. (2010): Makrofitowa Metoda Oceny Rzek. Podręcznik metodyczny do oceny i klasyfikacji stanu ekologicznego wód płynących w oparciu o rośliny wodne. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.