Mchy (Bryophyta)

... czyli skromność, w której drzemie niezwykły potencjał :)))

Dlaczego mchy są dobrymi bioindykatorami?

  • szeroki zasięg geograficzny, pospolite na różnych siedliskach (dotyczy to dużej części gatunków);
  • ich budowa ułatwia dostęp zanieczyszczeń chemicznych występujących w powietrzu (m.in. brak kutikuli i epidermy);
  • pobierają związki chemiczne przede wszystkim poprzez prostą wymianę jonów;
  • mchy sfagnowe mają pietrową budowę (roczne przyrosty w formie segmentów);
  • stężenie związków chemicznych w biomasie mchów = wielkość depozycji pobranej z powietrza;
  • mają zastosowanie jako bioindykatory stanu skażenia środowiska (na rozległych obszarach i niewielkich terenach), poziomu zanieczyszczeń w określonej jednostce czasu, zróżnicowania siedlisk.

np.: Pleurozium schreberi (mchy gałęziste), Sphagnum fuscum (mchy sfagnowe)

Mchy wykorzystywane są do badań zanieczyszczenia powietrza (zwłaszcza metalami ciężkimi). Wielkość opadu danego metalu na jednostkę powierzchni, można wyliczyć posługując się poniższym wzorem (A. Rühling i in. 1985, A. Rühling 1994, H. Zechmeister 1994):

D = C x P/W

gdzie:

D - depozycja (opad) danego pierwiastka [µg/m2/rok]

C - stężenie danego pierwiastka w danym gatunku mchu [µg/m2/rok]

P - produkcja danego gatunku mchu [g/m2/rok]

W - współczynnik retencji (zdolność pobierania danego pierwiastka przez badany gatunek)

 

Mchy sfagnowe

Do badań stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego związkami chemicznymi, wykorzystywane są m.in. mchy sfagnowe. Znajdują one zastosowanie zarówno w formie żywych organizmów (torfowiska wysokie), jak i wysuszonych pakiecików. Są one bardzo dobrymi absorbentami (duże przestrzenie międzykomórkowe):

  • Wykorzystanie żywych okazów:

- transplantacja kępy mchu z naturalnego stanowiska;

- przeniesienie okazu do płaskiego naczynia (stałe zasilanie wodą destylowaną);

- umieszczenie mchu na badanym terenie;

- przeniesie prób do laboratorium (po 4-6 tygodniach);

- suszenie;

- analiza zawartości stanu chemicznego (porównanie z próbą kontrolną).

  • Wykorzystanie wysuszonych pakiecików: 

- pobranie okazów z miejsc mało zanieczyszczonych;

- oczyszczenie w wodzie destylowanej;

- wysuszenie mchów do stałej wagi (1-10 g) w temperaturze 50 °C;

- do momentu ekspozycji, przechowywanie mchów w eksykatorze;

- przygotowanie próbek (zważenie określonych porcji, umieszczenie w siateczkowatych plastikowych woreczkach, nasycenie wodą destylowaną, formowanie kul o średnicy 4-5 cm);

- rozmieszczenie pakiecików w terenie (czas ekspozycji - od 8 do 10 tygodni);

- zdjęcie prób i poddanie analizom chemicznym (porównanie z próbą kontrolną).

 

Mchy sfagnowe wykorzystywane są do badań bioindykacyjnych m.in. przez pracowników naukowych Ogrodu Botanocznego PAN w Powsinie (Warszawa).

Uwaga!!!

Mchy to nie tylko akumulatory związków chemicznych. Są one wskaźnikami również:

  • warunków oświetlenia;
  • wilgotności terenu;
  • stopnia zakwaszenia podłoża;
  • typu siedliska;
  • warunków barometrycznych (Funaria hygrometrica).
     

 Literatura: Zimny H. (2006): Ekologiczna ocena stanu środowiska – Bioindykacja i biomonitoring. Warszawa.